زمان مطالعه این مطلب: 12 دقیقه
مقدمه
یکی از ابزارهای کلیدی و رایج در کانون‌ارزیابی مدیران که در حال حاضر بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد، تمرین ایفای نقش است. این تمرین برای ارزیابی شایستگی‌های شاغلینی که دارای سطح بالایی از تعاملات بین فردی هستند، مناسب است. این تمرین مشابهت‌های زیادی با بحث گروهی دارد، اما می‌توان این ابزار را یک ابزار تخصصی چهره به چهره دانست.
ایفای نقش چه شایستگی‌هایی را ارزیابی می‌کند؟
تمرین ایفای نقش برای ارزیابی نقش‌های مدیریتی بسیار مفید است. به همین دلیل برای ارزیابی شایستگی‌هایی مانند فنون مذاکره، مهارت‌های ارتباطی، توانایی نفوذ، مشتری مداری، انعطاف‌پذیری، خودکنترلی، توانایی انجام یک مکالمه موثر برای رسیدن به نتایج مورد نظرو…
روش اجرا
ایفای نقش یک ابزار انفرادی است. موضوع آن از قبل تعیین می‌گردد. ارزیابان که معمولا یک یا دو نفر هستند در طول ایفای نقش، رفتارهای ارزیابی‌شونده را مشاهده و ثبت می‌کنند. مدت زمان مناسب برای این تمرین ۳۰ تا ۶۰ دقیقه است. در تمرین ایفای‌نقش، ارزیابی شونده با فرد دیگری که نقش مشتری، ارباب‌رجوع، مدیر مافوق، همکار و… را بازی می‌کند به گفتگو می‌پردازد. راه‌های مختلف برای انجام تمرین ایفای‌نقش وجود دارد. به عنوان مثال، می‌توان برای بررسی عملکرد یک کارمند، برخورد وی با مشتری و… شبیه‌سازی شود. در این صورت، ارزیاب ممکن است از فرد بخواهد نقش کارمند یا فروشنده را بر عهده بگیرد. از طرف دیگر، ممکن است مجبور شود، نقش مدیر یا مشتری را ایفا کند.
نکته۱
ایفای نقش یکی از دشوارترین ابزارهای ارزیابی است، هم برای کانون‌ارزیابی، هم برای ارزیابان و خصوصا برای ارزیابی‌شوندگان زیرا به سختی می‌توانند برای طراحی یا اجرای آن آماده شوند. ایفای‌نقش، بحث، مذاکره و برقراری گفتگو برای بررسی واکنش فرد ارزیابی‌شونده است. برای مثال به منظور ارزیابی شایستگی مشتری مداری واکنش ارزیابی‌شونده، فردی به عنوان مشتری در تعامل با او ایفای نقش می‌کند. ارزیابان نیز رفتارهای وی را مشاهده و ثبت نموده و سپس امتیاز می‌دهند.
فردی که نقش مشتری را ایفا می‌کند، فرد مرجع، ایفاگر‌نقش و… نام دارد. در برخی از کانون‌های‌ارزیابی برای اجرای ایفای‌نقش، از ارزیابان ماهر و ارشد و گاهی از افراد خارج از مجموعه تحت عنوان مرجع استفاده می‌کنند. کانون‌هایی که از بعد بودجه و اعتبارات لازم در مضیقه نیستند، ترجیح می‌دهند حتی از هنرپیشه‌های تئاتر و سینما به عنوان ایفاگر‌نقش استفاده کنند. در هرصورت باید مراقب بود ایفاگر نقش، در مسیر واقعی نه تصنعی، نقش خود را ایفا کند.
نکته۲
در ایفای نقش برای هر ارزیابی‌شونده دو ارزیاب لازم است:
- یک ارزیاب برای فردی که ایفای‌نقش می‌کند.
- یک ارزیاب برای مشاهده رفتار ارزیابی شونده.
افرادی به عنوان ایفاگر نقش باید انتخاب شوند که اعتماد به نفس داشته باشند. ولی از نظر سنی و شغلی با نقش خود همخوانی داشته باشند. مثلا اگر ارزیابی‌شونده باید با فرد جوانی صحبت کند، افراد جوان باید انتخاب و آموزش داده شوند. اگر قرار است ارزیابی‌شونده به اعضای هیات مدیره گزارش دهد، ایفاگران نقش باید با متناسب با مدیران ارشد سازمان انتخاب شوند. در دهه اخیر این گرایش وجود دارد که از بازیگران حرفه‌ای برای ایفای نقش استفاده شود، در واقع از بازیگرانی استفاده می‌شود که برای این منظور آموزش‌های لازم را دیده‌اند. گزارش‌های متعددی از سوی ارزیابان و ارزیابی‌شوندگان ارائه شده است که این اقدام فرآیند ارزیابی را واقعی‌تر نشان داده، تا حدی که برخی فراموش کرده‌اند که در حال اجرای تمرین هستند.
مقالات مرتبط:
مقالات مرتبط:
توصیه‌هایی برای ارزیابی‌شوندگان در کانون‌ارزیابی مدیران
وظایف ارزیاب در کانون ارزیابی و توسعه مدیران
مروری بر اهمیت و نقش ابزارهای ارزیابی در کانون ارزیابی مدیران
نکته۳
در ایفای نقش، اغلب از بازیگران حرفه‌ای استفاده می‌شود. این بازیگران در اجرای نقش بسیار خوب عمل می‌کنند. زیرا واقعی رفتار نموده و در نتیجه ارزیابی‌شونده نیز راحت‌تر و طبیعی‌تر رفتار خواهد کرد.
در تمرین ایفای نقش چه اتفاقی رخ می‌دهد؟
- عملکرد هر ارزیابی‌شونده در طول این تمرین مشاهده شده و نقاط قوت و ضعف وی مشخص می‌گردد.
- محتوای این تمرین تا حدودی بسته به نوع شغل و سازمان ذیربط ارزیابی‌شونده تغییر می‌کند.
- در ایفای‌نقش معمولا ارزیابی‌شوندگان ملزم به ایفای‌نقش در موقعیتی هستند که مشابه موقعیت‌کاری آنان است. بنابراین باید مهارت‌های خود را در حل مساله و کمک به مشتری برای دریافت محصول یا خدمات، مناسب تر نشان دهد.
- ایفای‌نقش یک موقعیت تعاملی را شبیه‌سازی کرده و عمدتاً مهارت‌های اجتماعی ارزیابی‌شونده را در شرایط دشوار و درگیری ارزیابی می‌کند.
دو موضوع مهم در ایفای نقش:
- مشتری به شدت از نقص محصول شکایت دارد (می‌گوید، کالای شما در مقابل پول پرداخت شده، به هیچ وجه ارزش ندارد!).
- یک مدیر بازخور نامناسبی به کارکنان خود می‌دهد(می‌گوید، عملکرد شما در چند هفته گذشته ضعیف بوده است!).
ارزیابی‌شونده باید مشکل را با جزئیات درک کرده و بتواند با آن برخورد منطقی داشته و در تعامل و مباحثه با ایفاگر نقش مشارکت داشته باشد.
نکاتی برای ارزیابی‌شوندگان در تمرین ایفای نقش
بطور کلی حفظ آرامش و واکنش همراه با خونسردی کامل در تمرین ایفای‌نقش بسیار مهم و حائز‌اهمیت است. ارزیابی‌شونده نباید اجازه دهد که از خود واکنش‌های ناشایست و نامناسب بروز دهد. ارزیابان با دقت گوش فرا خواهند داد که وی چگونه با مدیر یا مشتری خود رفتار می‌نماید. با این وجود نباید از وضعیت درگیری مرغوب شده و بیش از حد خونسرد و ملایم باشد.
