هر مساله یا نیاز برای رفع یا اصلاح به یک راه‌حل مناسب نیاز دارد. طراحی راه‌حل مناسب برای مشکلات و مسائل نیازمند مهارت حل مسئله است و این مهارت در فرآیند طراحی راه‌حل مناسب به شما کمک ویژه خواهد کرد. به خاطر داشته باشیم مهارت حل مسئله قابل یادگیری است. حل مساله
یادگیری مهارت حل مسئله می‌تواند به ما کمک کند که در مواجهه با مسائل و مشکلات عکس‌العمل مناسبی داشته باشیم و راه‌حل‌های خلاقانه‌ای برای آنها بیابیم و این را بدانیم که راه‌حل واحدی برای حل همه‌ی مشکلات وجود ندارد، بلکه می‌توان برای حل مسائل راه‌های مختلفی را انتخاب کرد و ما باید بسته به شرایط موجود و ماهیت مشکل، راه‌حل مناسب را بیابیم.
برای تقویت مهارت حل مساله باید در ابتدا فرآیند لازم برای حل مساله را شناخت و با تمرین و تمرین مستمر، آن مهارت را در خود تقویت نمود. به طور کلی گام‌های حل مسئله به شرح زیر هستند:
- کشف و تعریف مسئله
- تعیین علل بروز مسئله
- تعیین راه‌حل‌های مسئله
- ارزیابی راه‌حل‌های مختلف مسئله و انتخاب راه‌حل برتر
فرآیند حل مسئله
حل مساله
1- کشف و تعریف مساله
گام آغازین در حل مسئله، پیدا کردن مساله واقعی است. پیش از هر چیز باید مطمئن شد که آیا مسئله‌ی موردنظر واقعاً وجود دارد یا این‌که نشانه‌ای از یک مساله‌ی بزرگ‌تر و جدی‌تر است؟ مثلاً اگر کیفیت خروجی تیم شما کم‌تر از حد مورد انتظارتان است، شاید اینطور به نظر برسد که اشکال از کم‌کاری اعضای تیم‌تان باشد درصورتی که ممکن است با بررسی دقیق‌تر متوجه شوید مسئله‌ی اصلی آموزش ناکافی افراد است.
آن‌چه در مرحله تعیین مسئله، اهمیت بسیاری دارد این است که مسئله از جهات گوناگون مورد بررسی دقیق قرار گیرد تا مسئله‌ی واقعی به‌درستی تعیین و تعریف شود. اغلب اوقات مسئله‌ی اصلی به‌نوعی نمایانگر مجموعه‌ای از مسائل و مشکلات پنهان‌مانده از دید است. جالب است بدانید خیلی از مسائل به این دلیل حل نمی‌شوند که به درستی تعریف نمی‌شوند.
مسئله چیست؟
هرگاه بدانیم در چه نقطه‌ای هستیم. وضعیت فعلی: (یعنی وضعیت حال ما یا یک موضوع چیست؟) و نقطه مطلوب ما یا هدف ما هم مشخص باشد. وضعیت مطلوب: (یعنی بدانیم هدف و شرایط مناسب و مطلوب آن موضوع چیست؟) آنگاه مسئله روش و مسیر حرکت از وضعیت موجود و رسیدن به نقطه مطلوب است. چنانچه نتوانیم در همین گام اول مسئله را به درستی تعریف نماییم، در این مسیر هیچگاه موفق نخواهیم بود. یعنی اگر هنوز وضعیت موجود یا وضعیت مطلوب را نمی‌دانیم، در مرحله‌ی تعریف مسئله هستیم و هنوز به مرحله حل مسئله نرسیده‌ایم.
نکته
یکی از مهمتربن نکات جالب و آموختنی در این موضوع، تفکیک “کشف و تعریف مساله” از “حل مساله” است. برای فکر کردن در مورد روش‌های حل مساله فرصت خواهد بود و باید در زمان خود به این موضوع بپردازیم. یکی از بزرگترین اشتباهات افراد، خصوصاً مهندسین، این است که در اولین گام به جای تمرکز بر کشف و تعریف مساله، همزمان در مورد روش حل مساله هم پیش‌داوری کرده و به آن فکر میکنند. این اشتباه در اکثر مواقع ما را در شناخت درست مساله دچار مشکل خواهد کرد. در گام اول (تعریف مساله)، همزمان به حل مساله هم فکر نکنید.
2- تعیین علل بروز مسئله:
معمولاً آن چیزی که از مساله مشاهده می‌شود تنها نشانه‌های ظاهری از علل بروز مساله است. برای درک این موضوع به این مثال توجه کنید: فرض کنید شما به علت درد در قفسه‌ی سینه به پزشک مراجعه می‌کنید. ممکن است فکر کنید هرگونه دردی در قفسه‌ی سینه با مشکلات قلبی در ارتباط است، اما این‌گونه نیست. درد در قفسه‌ی سینه ممکن است نشانه‌ی مشکلات دیگری ازجمله: مشکلات ریوی، بیماری‌های گوارشی، بیماری‌های عضلانی، اسکلتی و … نیز باشد.
به همین علت است که وقتی به پزشک مراجعه می‌کنید با عکس‌برداری و انواع آزمایش‌ها تلاش می‌کند تا علت واقعی مشکل شما را تشخیص دهد. این دقیقاً همان اتفاقی است که در حل تمامی مسائل رخ می‌دهد. برای این‌کار روش‌های گوناگونی وجود دارد که ازجمله‌ی آنها می‌توان به روش «پنج چرا» و هم‌چنین «تحلیل علت و معلولی استخوان ماهی» اشاره کرد.
3- تعیین راه‌حل‌های مساله
هیچ مساله‌ای تنها یک راه‌حل ندارد. برای حل هر مسئله می‌توان راه‌حل‌های گوناگونی تصور کرد و اینجاست که نقش تفکر خلاقانه بسیار کلیدی می‌شود.
حل مساله چیست؟
حل یک مساله یعنی یافتن یک مسیر مناسب برای رفتن از نقطه و وضعیت موجود به وضعیت مطلوب (یا هدف). اگر هنوز وضعیت موجود یا وضعیت مطلوب را نمی‌دانیم، در مرحله‌ی تعریف مسئله هستیم و هنوز به مرحله حل مسئله نرسیده‌ایم.
اگر فرض کنیم اینطور نیست و ما وضعیت‌ها را به درستی می‌دانیم، با کمک تفکر خلاقانه در این مرحله تلاش می‌شود که تا جایی که امکان دارد، تعداد بیش‌تری راه‌حل کشف شود. هرچقدر راه‌حل‌های بیش‌تری برای یک مسئله پیدا شود، احتمال رسیدن به راه‌حل بهینه نیز افزایش می‌یابد.
نکته‌ی بسیار مهمی که لازم است در این زمینه به آن توجه شود این است که در خلق راه‌حل‌ها به هیچ محدودیتی توجه نمی‌شود. درواقع هدف از این مرحله آزاد گذاشتن قدرت تخیل و تصور برای خلق انواع راه‌حل‌ها به کمک روش‌های خلاقیت فردی و جمعی است، حتی اگر در ظاهر این راه‌حل عجیب به نظر بیاید.
4ـ ارزیابی راه‌حل‌های مختلف مسئله و انتخاب راه‌حل برتر:
همان‌طور که گفته شد در مرحله‌ی خلق راه‌حل هیچ محدودیتی در نظر گرفته نمی‌شود. اما درهرحال هر مسئله دارای راه‌حل بهینه‌ای است که باید برای اجراشدن از میان راه‌حل‌های کشف‌شده، انتخاب شود. بنابراین لازم است راه‌حل‌های موجود برای حل مسئله مورد ارزیابی قرار گیرند. برای این منظور باید فهرستی از معیارهای ارزیابی تهیه شود و براساس آنها راه‌حل‌ها به‌صورت کمی یا کیفی ارزیابی شوند. این معیارهای ارزیابی می‌توانند شامل مواردی همچون زیر باشد:
- قابل‌اجرا بودن
- در دسترس بودن فناوری موردنیاز
- به صرفه و توجیه‌پذیر بودن ازنظر هزینه و درآمد
درهرحال راه‌حل برتر از میان راه‌حل‌های موجود انتخاب و سپس به اجرا درمی‌آید. درزمانی که شرایط زمان اجرا مشخص نیست و ممکن است برحسب مورد چند راه‌حل قابل‌اجرا باشد، تلاش می‌شود با ترکیب راه‌حل‌های برتر یا استفاده از تکنیک‌هایی نظیر برنامه‌ریزی سناریو تا حد امکان راه‌حلی مطابق با شرایط دنیای واقعی تهیه و اجرا شود.
فرآیند ۸D حل مسئله
در مواجه‌شدن با مشکلات عمده، کسب‌وکارها باید بتوانند هم به‌سرعت آن را برطرف کرده و هم اطمینان حاصل کنند که این مشکلات مجدداً رخ نخواهند داد. این کار مستلزم صرف زمان و تلاش بسیاری است. با کمک فرآیند ۸D حل مساله می‌توانید این مشکلات به‌ظاهر متناقض را به شیوه‌ای حرفه‌ای و کنترل‌شده حل کنید.
- طرح‌ریزی کنید.
- تیم حل مسئله را تشکیل دهید.
- مشکل را توصیف کنید.
- یک راه حل موقت پیاده‌سازی کنید.
- علت مشکل را از ریشه شناسایی و بررسی کنید.
- راه حل را بررسی کنید.حل مساله
- راه حل قطعی را پیاده‌سازی کنید.حل مساله
- از وقوع مجدد جلوگیری کنید.حل مساله
- موفقیت تیم را جشن بگیرید.حل مساله
آخرین مطالب
